Nghị quyết 57-NQ/TW, ban hành ngày 22/12/2024, xác định nông nghiệp và môi trường là “địa bàn chiến lược” để đột phá, đáp ứng thách thức từ biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên, và ô nhiễm môi trường. Các quan điểm nền tảng của Nghị quyết đó là coi khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, và chuyển đổi số là động lực chính, đặt mục tiêu đến năm 2030 đưa Việt Nam vào Top 50 Chính phủ số, dẫn đầu ASEAN về trí tuệ nhân tạo, và kinh tế số chiếm 30% GDP; tầm nhìn 2045 đạt 50% GDP, trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Nhân lực chất lượng cao và thể chế đổi mới là trụ cột, với trách nhiệm trực tiếp của người đứng đầu.
Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Đỗ Đức Duy, Nghị quyết số 57-NQ/TW được Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024, xác lập một định hướng chiến lược, với tầm nhìn xuyên suốt: Khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) không chỉ là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững, mà còn là “thời cơ tốt nhất” để Việt Nam vươn mình thành quốc gia phát triển, giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới. Trong bối cảnh đó, NN&MT, hai lĩnh vực đang chịu áp lực lớn từ biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và an ninh nguồn nước đã được được xác định là những “địa bàn chiến lược” để triển khai đột phá. Thời gian qua, ngành NN&MT đã đạt được một số kết quả tích cực như triển khai nông nghiệp công nghệ cao; ứng dụng cảm biến trong giám sát môi trường; xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai và khí tượng… Tuy nhiên, để đạt được “đột phá phát triển” như yêu cầu của Nghị quyết về nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm và bảo vệ môi trường, toàn ngành cần đổi mới tư duy, lấy KHCN, CĐS làm nền tảng phát triển.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định: “Muốn thay đổi cục diện, phải đổi mới tư duy, lấy khoa học công nghệ và chuyển đổi số làm nền tảng.” Ngành đã đạt tiến bộ với nông nghiệp công nghệ cao, giám sát môi trường tự động, và số hóa dữ liệu đất đai, nhưng cần đột phá hơn. Bộ ban hành Quyết định 503/QĐ-BNNMT (27/03/2025) với 7 nhiệm vụ trọng tâm, tập trung vào: hoàn thiện thể chế, cải cách thủ tục hành chính; ưu tiên công nghệ sinh học, công nghệ gen; tinh gọn tổ chức khoa học; phát triển nhân lực; và chuyển đổi số toàn diện. Bộ trưởng nhấn mạnh tiềm năng của công nghệ sinh học và gen trong nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm tài nguyên, và gia tăng giá trị.
Về hiện trạng và giải pháp CĐS trong ngành NN&MT, ThS. Lê Phú Hà, Cục trưởng Cục CĐS, Bộ NN&MT cho rằng, CĐS không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà bắt đầu từ sự chuyển biến trong tư duy quản lý và hoàn thiện khung pháp lý. Thời gian qua, ngành NN&MT đã có những bước đi vững chắc trong việc ban hành, điều chỉnh các văn bản pháp luật, quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật để phù hợp với yêu cầu của thời đại số. Đặc biệt, là một trong những ngành có số lượng thủ tục hành chính lớn, Bộ NN&MT đã triển khai hệ thống giải quyết thủ tục hành chính tích hợp từ Trung ương đến địa phương. Hiện có 347 thủ tục hành chính ở cấp Trung ương, 225 ở cấp tỉnh, 55 ở cấp huyện và 23 ở cấp xã đã được tích hợp và cung cấp trực tuyến. Người dân, doanh nghiệp ngày càng dễ dàng tiếp cận các dịch vụ công của ngành thông qua môi trường số, góp phần tăng tính minh bạch, giảm phiền hà và nâng cao hiệu quả phục vụ.
CĐS ngành NN&MT đang hướng đến ba trụ cột: Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, trong đó, mục tiêu đến năm 2025, tỷ trọng kinh tế số trong ngành dự kiến đạt từ 20 - 30%, thông qua việc số hóa tài nguyên, dữ liệu và ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý, điều hành. Về các giải pháp đột phá và kiến nghị chính sách, ngành xác định một số giải pháp đột phá như hoàn thiện thể chế pháp luật về CĐS; đẩy mạnh cắt giảm thủ tục hành chính; triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ cao; ứng dụng các công nghệ chiến lược như Big Data, AI, IoT trong nghiệp vụ…
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh 5 nhiệm vụ trọng tâm mà ngành NN&MT sẽ tập trung triển khai trong thời gian tới, đó là:
Thứ nhất, tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn về thể chế, phối hợp chặt chẽ cùng các Bộ, ngành liên quan rà soát, sửa đổi, đề xuất bãi bỏ những quy định không còn phù hợp. Đồng thời, có cơ chế linh hoạt hơn trong đặt hàng nghiên cứu khoa học, chuyển giao, thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học.
Thứ hai, tổ chức lại hệ thống nghiên cứu khoa học của ngành theo hướng tinh gọn, hiệu quả và tự chủ thực chất; xây dựng các đơn vị nghiên cứu có năng lực cạnh tranh, có đối tác xã hội hóa, có khả năng kết nối doanh nghiệp; thúc đẩy mô hình “vườn ươm đổi mới sáng tạo”, kết nối công nghệ, thành lập mạng lưới chuyên gia ngành nông nghiệp và môi trường trong và ngoài nước.
Thứ ba, đổi mới toàn diện quy trình đặt hàng, xét duyệt, nghiệm thu nhiệm vụ KHCN để các nhiệm vụ nghiên cứu phải xuất phát từ thực tiễn sản xuất, từ nhu cầu của người dân và DN; xem xét các danh mục “đặt hàng mở” để mời gọi sự tham gia rộng rãi của các chủ thể - không phân biệt công - tư.
Thứ tư, tập trung đào tạo, phát triển, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao; phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học, viện nghiên cứu xây dựng chương trình đào tạo sát thực tiễn. Song song đó, có cơ chế thu hút đội ngũ chuyên gia, trí thức giỏi để tạo nên một hệ sinh thái nhân lực sáng tạo năng động, gắn bó với ngành.
Thứ năm, CĐS toàn diện và thực chất, không chỉ dừng lại ở số hóa thông tin mà đẩy mạnh xây dựng các nền tảng quản trị dữ liệu dùng chung, bản đồ số chuyên ngành và các hệ thống dự báo thông minh. Nghiên cứu mô hình sàn giao dịch công nghệ số trong lĩnh vực nông nghiệp - môi trường, nơi kết nối nhà nghiên cứu với DN, hợp tác xã, nhà đầu tư.